Πριν σβήσουν τα κεριά

Το θεωρώ το πιο σημαντικό έργο του Τενεσί Γουίλιαμς. Το πιο ειλικρινές και το πιο ποιητικό. «Ο γυάλινος κόσμος» του (1944) που τον εκτόξευσε εν μιά νυκτί στην  επιτυχία και στη διασημότητα είναι γραμμένος με «αθωότητα». Πριν ο συγγραφέας αρχίσει να γράφει αγχωμένος για το επόμενο «σουξέ», αλλοιθωρίζοντας προς το Χόλιγουντ και με στόχο να αρέσει.

Και είναι έργο αναφανδόν αυτοβιογραφικό. Ο Τομ, που θέλει να δραπετεύσει από την αποθήκη παπουτσιών όπου είναι αναγκασμένος να δουλεύει, είναι ο ίδιος ο Τενεσί Γουίλιαμς _ Τομ τον φώναζαν, άλλωστε _, γι αυτό έχει επωμιστεί και τον, σε πρώτο πρόσωπο, ρόλο του αφηγητή (δραματουργική αδυναμία, καταρχήν, η ανάγκη αφηγητή, εδώ κολάζεται από τη δομή που δίνει στο έργο ο συγγραφέας). Η Αμάντα, η ιδιόρρυθμη έως αφόρητη, κυκλοθυμική μητέρα του Τομ στο έργο, και η Λόρα, η αδελφή του, είναι η μάνα και η αδελφή του Γουίλιαμς, ένα κορίτσι με ιδιαιτερότητες στη συμπεριφορά του, που οδηγήθηκε στη σχιζοφρένεια και που ως θεραπεία τού έκαναν λωβοτομή μετατρέποντάς το σε φυτό… Ο πατέρας της φωτογραφίας, που το έχει σκάσει από το σπίτι, είναι ο πατέρας του. Ακόμα και ο Τζιμ, ο φίλος συνάδελφος που ο Τομ τον φέρνει στο σπίτι για να γνωρίσει την Λόρα, πιεζόμενος από την μητέρα του η οποία προσπαθεί με το ζόρι να την παντρέψει στρουθοκαμηλίζοντας μπροστά στην κατάστασή της, ήταν πρόσωπο υπαρκτό.

Αυτά τα πρόσωπα διυλίζονται μέσα από την αχλύ του ονείρου και της μνήμης σε ένα βαθύτατα τρυφερό έργο που στο ρεαλισμό ακουμπάει αλλά ο συμβολισμός και, βασικά, η ποίηση είναι που το απογειώνουν. Ένα έργο, με δύο γυναικείους ρόλους αξεπέραστους, που σίγουρα έχει ρυτίδες αλλά επειδή ακριβώς είναι ποιητικό δημιούργημα άντεξε στο χρόνο.

Η Κατερίνα Ευγγελάτου που υπογράφει τη σκηνοθεσία το άγγιξε με σεβασμό όχι όμως άγονο. Και με μια ματιά σύγχρονη αλλά όχι κατεδαφιστική. Αφήνοντας πίσω το ρεαλισμό του. Ο «Γυάλινος κόσμος» της είναι όντως γέννημμα της μνήμης του Τομ / Τενεσί: αναμνήσεις «κουνημένες», θολωμένες μέσα από τα καίρια βίντεο του Μιχάλη Κλουκίνα, με τέσσερα παρόντα πρόσωπα και ένα απόν, σε έναν ουδέτερο χώρο που θα μπορούσε να είναι και ο γυμνός θάλαμος ενός ψυχιατρείου _ κανείς τους δεν ισορροπεί στην πραγματικότητα εκτός, ίσως, από τον Τζιμ. Μια παράσταση που μοιάζει άξονάς της να μην είναι ο αφηγητής Τομ αλλά το δίπολο Αμάντα – Λόρα. Και κυρίως η Λόρα _ ίσως γιατί στο τέλος του έργου σ’ εκείνη ακριβώς είναι που ο Τομ συστήνει να σβήσει τα κεριά του κηροπήγιου που κρατάει μια κι ο κόσμος «φωτίζεται πια από αστραπές».

Η τρομαγμένη από τη ζωή, η μαζεμένη, ανάπηρη, προβληματική στις επαφές της, σαν φοβισμένο γατάκι Λόρα που έχει φορτώσει ένα άδειο ψυγείο με τα γυάλινα ζωάκια της _ ο «γυάλινος κόσμος» της _ προσπαθώντας να τα διατηρήσει για πάντα, η Λόρα που ζει, όμως, μέσα στον δικό της αυτό κόσμο ελεύθερη, ξυπόλητη σε όλη την παράσταση προσπαθεί να ισορροπήσει πάνω στις γόβες _ τα δεκανίκια που της επιβάλλει η καταπιεστική μάνα της _ στη συνάντηση με τον Τζιμ αλλά μόνον όταν τις πετάει θα ελευθερωθεί και θα τολμήσει να τον ακολουθήσει στο χορό που της προτείνει, έστω κι αν καταλήξει στη συντριβή.

Η νεαρή σκηνοθέτρια αντιμετώπισε την παράσταση ευφάνταστα _ έστω κι αν κάποια ευρήματά της δεν είναι καλά καταθισμένα, όπως το φιλί στο στόμα της Αμάντας στον γιο της ή η, προς στιγμή, σεξουαλική έλξη που αισθάνεται για τον Τζιμ _, με ακρίβεια και οι ρυθμοί που της έδωσε είναι πολύ καλοί. Θα ήθελα, ίσως, περισσότερο χιούμορ.

Σε ανανεωτική φάση ο Γιώργος Πάτσας έχει σχεδιάσει ένα κλειστοφοβικό σκηνικό που αναδεικνύει τη  σκηνοθετική γραμμή και το αναδεικνύουν οι φωτισμοί _ συναρπαστικοί! _ του Λευτέρη Παυλόπουλου, με κέντρο που μαγνητίζει το ψυγείο – γυάλινο κόσμο ενώ ο Σταύρος Γασπαράτος με τις υποβλητικές μουσικές και τους ήχους του υπογραμμίζει διακριτικά τη σκηνοθετική άποψη.

Η Ναταλία Τσαλίκη, απόλυτα κυρίαρχη των μέσων της, σχεδιάζει ισορροπημένα, με εξαιρετικούς εσωτερικούς ρυθμούς, υποδειγματικά θα έλεγα, την Αμάντα έστω κι αν η κάποια φυσική της ψυχρότητα γίνεται φραγμός στη συγκίνηση. Ελπιδοφόρο το ντεμπούτο της πειστικότατης στον _ πολύ αβανταδόρικο είναι η αλήθεια _ ρόλο της Λόρα, Αμαλίας Νίνου. Θα ήθελα όμως να τη δω και σε άλλους για να σιγουρευτώ. Σωστός ο Κωνσταντίνος Γαβαλάς αλλά η απειρία του φαίνεται. Ο Αντίνοος Αλμπάνης έχει την ευαισθησία και την τρυφερότητα που ζητάει ο ρόλος αλλά μοιάζει υποτονικός, χωρίς ενέργεια και σε αρκετές στιγμές «τραγουδάει» το ρόλο.

Μια πάρα πολύ καλή παράσταση, έστω και αν προσωπικά δεν με συγκίνησε.

Θέατρο «Δημήτρης Χορν», 11 Ιανουαρίου 2012.