Παρερμηνείες στην Ερμιονίδα ή Η ο χειμώνας θα ’ναι του Δημήτρη Κεχαΐδη

 

Το Τέταρτο Κουδούνι / 3 Σεπτεμβρίου 2015 

Διάβασα στα «Νέα» της περασμένης Δευτέρας, υπό τον τίτλο «Απανωτοί καθρέφτες», κριτική του Κώστα Γεωργουσόπουλου για το μονόλογο «Κατερίνα» που παίχτηκε, στη διασκευή πάνω στο βιβλίο του Αύγουστου Κορτώ και τη σκηνοθεσία του Γιώργου Νανούρη, απ’ την Λένα Παπαληγούρα στο Κρανίδι, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ «Ερμηνείες στην Ερμιονίδα» με τ’ όνομα. Όπου προλογικά στο κείμενο σημειώνεται: «Για δεύτερη χρονιά στην Ερμιονίδα παίρνει πλέον τη σημασία πολιτιστικού θεσμού το Φεστιβάλ Μονολόγων με τον γενικό τίτλο ‘Ερμηνείες στην Ερμιονίδα’. Σε έναν έξοχα διαμορφωμένο χώρο με κλειστό πλήρες θέατρο και υπαίθριο αμφιθέατρο, προϊόν της συνδρομής μεγάλων και μικρών χορηγών, με κύριο χορηγό την κυρία Μαράικε Ηλιού ντε Κόνινγκ που τιμής ένεκεν η θεατρική κτιριακή ενότητα φέρει το όνομά της, φέτος εννέα σημαντικές ελληνίδες ηθοποιοί θα ερμηνεύσουν μονολόγους […]».

Φάουλ! Το φεστιβάλ αυτό τελεί, όπως έχω διαβάσει, «υπό την «καλλιτεχνική εποπτεία του μεγάλου θεατρικού δάσκαλου κ. Κώστα Γεωργουσόπουλου του ίδιου, δηλαδή, που γράφει κριτική για παράσταση του Φεστιβάλ που «εποπτεύει»! Ο οποίος, μάλιστα, παρέστη και στη σχετική συνέντευξη Τύπου για την παρουσίασή του, τις προάλλες. Κάτι για δεοντολογία που ξέραμε κάποτε; Κάτι που λέγαμε «βλογάει τα γένια του» κάποτε; Ε; Κάποτε, όμως, τηρούνταν και τα προσχήματα, τώρα χάθηκε κάθε τσίπα. (Αλήθεια, κανείς δεν το πρόσεξε; Δεν πρόκειται περί σκανδάλου; Ή εμένα μου φαίνεται; Μήπως κάτι παρερμηνεύω;).

Στις 15 Δεκεμβρίου συμπληρώνονται δέκα ακριβώς χρόνια απ’ τη μέρα που ο Δημήτρης Κεχαΐδης την έκανε απ’ τη ζωή ετούτη. Δε μας άφησε μόνους μας, όμως. Μας άφησε με τα έργα του τα θεατρικά -έξι μονόπρακτα και τρία κανονικής διάρκειας, εννιά συνολικά. Και με κάποια αποσπάσματα ενός έργου που δεν πρόλαβε να τελειώσει. Ολιγογράφος. Εξαιρετικά ολιγογράφος. Κι αργός στο γράψιμο. Πολύ αργός. Εννιά έργα κι ένα ημιτελές σε 48 χρόνια, σχεδόν 50 -απ’ το 1957 που τον παρουσίασε ο Κάρολος Κουν (και του το χρωστάμε, όπως και πάρα πολλά άλλα…) μέχρι το θάνατό του, το 2005. Αλλά τι να τα κάνει κανείς τα πολλά; Τα λίγα μπορεί να ’ναι καίρια. Και του Κεχαΐδη είναι. Ξεπέρασαν τον κίνδυνο της ηθογραφίας που ενέδρευε και για την οποία τον κατηγορούσαν(-με), ξεπέρασαν τις συνθήκες της εποχής που γράφτηκαν, ξεπέρασαν το χρόνο, άντεξαν και κατακυριεύουν τις σκηνές μας ανά την επικράτεια -όλο και συχνότερα παίζονται, τόσο όσο μόνο, νομίζω, του Ιάκωβου Καμπανέλλη απ’ τους σύγχρονους του θεάτρου μας.

Πιστεύω πως ο Κεχαΐδης υπερέβη το φράγμα του χρόνου, αρχικά, χάρη στο χιούμορ του. Δεν ξέρω αν ακούγεται «ελαφρό» αυτό που γράφω. Αλλά πιστεύω πως το χιούμορ του Κεχαΐδη, πλούσιο, οξύ, σκανταλιάρικο, καθόλου «φινετσάτο» και «σαλονάτο» αλλά λαϊκό -ποτέ λαϊκίστικο, αχ, αν οι νεότεροι το καταλάβαιναν αυτό…- διαπέρασε τις ελληνικές κοινωνικές διαστρωματώσεις και κατέστησε αυτά τα έργα -πώς λένε waterproof;- timeproof. Αδιαπέραστα, δηλαδή, απ’ το χρόνο, ανθεκτικά στο χρόνο, διαχρονικά, όπως λέμε, κατά κόρον χρησιμοποιώντας τη λέξη.

Ειδικά τα δυο τελευταία του τα οποία συνυπογράφει με τη σύντροφό του στη ζωή Ελένη Χαβιαρά, πολύτιμη και αποφασιστικά αποτελεσματική, προφανώς, συνεργάτριά του, είναι εντελώς σημερινά: «Δάφνες και πικροδάφνες» -μια πολιτική σάτιρα με τριπολιτσιώτες κομματάρχες περασμένων δεκαετιών, που μεταφέρει τη μόνιμη παθολογία του ελληνικού πολιτικού συστήματος κι ας έχει αλλάξει μουτσούνα- και «Με δύναμη από την Κηφισιά» -μια κοινωνική σάτιρα με λαϊφσταϊλίστικες κυρίες βορείων προαστίων προ Κρίσης αλλά απολύτως συμβατή και με τα σημερινά δεδομένα καθώς η νοοτροπία αυτή έχει ποτίσει την (όποια) αστική μας τάξη.

Είναι, λοιπόν ευτυχής συγκυρία ότι τη φετινή χειμερινή σεζόν -σας τα ’γραφα εδώ, ως ρεπορτάζ, προχτές- θα δούμε και τα δυο αυτά έργα από βασικούς θιάσους μας -απ’ το θίασο του Πέτρου Φιλιππίδη στο «Μουσούρη», σε σκηνοθεσία του, κι απ’ την «Στοά», αντίστοιχα- αλλά θα δούμε -στο Εθνικό- και το παλαιότερο «Πανηγύρι», όπου ο Κεχαΐδης, πάντα με κοινωνική συνείδηση, ξεδιπλώνει, με συγκινητικά αποτελέσματα, και μια άλλη πλευρά του: τη βαθύτατα ευαίσθητη κι ανθρώπινη και τσεχοφικά φιλάνθρωπη -τη λυρική πλευρά του. Θα δούμε δηλαδή στην Αθήνα και τα τρία μεγάλα έργα του φέτος!

Δεν ξέρω αν οι τρεις επιλογές έγιναν τυχαία ή αν συσχετίζονται -κάποια, έστω, απ’ αυτές- με τη φετινή επέτειο. Βέβαια, αυτά που γίνονταν κάποτε -για μια επίσημη Χρονιά Κεχαΐδη μιλάω- πάνε, ψόφησαν, μετά την εν ψυχρώ εκτέλεση του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου. Δε θα ’ταν, όμως, καθόλου κακό αν κάποιος έπαιρνε την πρωτοβουλία και «συνδέονταν» μεταξύ τους οι τρεις παραστάσεις σ’ ένα -εμπλουτισμένο- αφιέρωμα στον Δημήτρη Κεχαΐδη. Του αξίζει. Και της Ελένης Χαβιαρά -της Λένας του. Ειδικά στους καιρούς μας. Γιατί, επιπλέον, ήταν -εκείνος- και είναι -εκείνη- σπουδαίοι άνθρωποι -άμεσοι, ζεστοί, φιλικοί, καλλιεργημένοι, προσγειωμένοι.

Το ιδιαίτερο στη φετινή περίπτωση είναι ότι και τις τρεις παραστάσεις τις συνδέει το πρόσωπο του Θανάση Παπαγεωργίου: σκηνοθετεί το «Με δύναμη από την Κηφισιά» στην «Στοά» του και «Το πανηγύρι» στο Εθνικό και παίζει τον Κώστα στο «Δάφνες και πικροδάφνες». Τριπλέτα! Και να φανταστείτε πως αυτός, που ’χει ανεβάσει -και πολλούς πρωτοπαρουσιάσει- σχεδόν του Άγιους Πάντες του νεοελληνικού θεάτρου, δεν είχε ασχοληθεί με Κεχαΐδη παρά μόνο μια φορά, όταν ανέβασε «Το τάβλι» -μαζί μ’ ένα μονόπρακτο του Γιώργη Χριστοφιλάκη-, το 1978, στο τότε «Άρμα Θέσπιδος». Ελπίζω κι εύχομαι να βγάλει τώρα το άχτι του με τον καλύτερο τρόπο.

Και μια απορία. Το μεγάλο, αν θυμάμαι καλά, μονόπρακτο του Δημήτρη Κεχαΐδη «Προάστειον Νέου Φαλήρου», που ποτέ δεν παρουσιάστηκε στη σκηνή παρά μόνο μια φορά στην τηλεόραση, σε σκηνοθεσία -μια καλή σκηνοθεσία, απ’ ό,τι θυμάμαι- του Αντώνη Αντύπα, γιατί παραμένει άπαιχτο στο θέατρο; Γιατί κάποιος δεν καταπιάνεται μ’ αυτό κι έχουν ξετινάξει -ξανά, και ξανά, και ξανά...- «Το τάβλι», ας πούμε; Δε θα ’χε ενδιαφέρον, ειδικά φέτος, στην επέτειο;

(Με την ευκαιρία: αν θέλετε να ενημερωθείτε σφαιρικά για Κεχαΐδη-Χαβιαρά, χωρίς να πέσετε σε σκοπέλους περιπεπλεγμένων επιστημονικών αναλύσεων που απευθύνονται σε ειδικούς, ψάξτε το τεύχος 26 των πολύτιμων «Θεατρικών Τετραδίων» της «Πειραματικής Σκηνής» της «Τέχνης», το αφιερωμένο αποκλειστικά -αφιέρωμα ε-ξαι-ρε-τι-κό- στον Δημήτρη Κεχαΐδη και την Ελένη Χαβιαρά, που ’χει εκδοθεί με αφορμή το ανέβασμα στην Θεσσαλονίκη, το 2000, απ’ την «Πειραματική», σε σκηνοθεσία Έρσης Βασιλικιώτη, του «Με δύναμη από την Κηφισιά» και το οποίο έχει επιμεληθεί η ειδικότατη στο θέμα Γλυκερία Καλαϊτζή και περιλαμβάνει κείμενά της και της Ελένης Χατζησυμεών, εκτεταμένες, άκρως διαφωτιστικές συνεντεύξεις με τους δυο συγγραφείς και πλήρη παραστασιογραφία τους. Υπάρχει και στο διαδίκτυο: http://www.piramatikiskini.gr/images/uploads/36_Kexaidis_Xabiara.pdf). 

Πρόκειται περί ευρεσιτεχνίας -κυπριακής ευρεσιτεχνίας. Είναι το μόνο, αν δε λαθεύω, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κρατικό Θέατρο που λειτουργεί χωρίς καλλιτεχνικό διευθυντή επί μια σχεδόν διετία: ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου. Στις 19 Δεκεμβρίου θα κλείσουν δυο χρόνια αφότου με απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου ακυρώθηκε για τυπικούς λόγους ο διορισμός του Γιώργου Παπαγεωργίου στη διευθυντική θέση. Το Θέατρο έκτοτε βαδίζει ακέφαλο με αποφάσεις -και για τα καλλιτεχνικά θέματα, βέβαια- του Διοικητικού Συμβουλίου με πρόεδρο τον Γιάννη Τουμαζή.

Ο Γιώργος Παπαγεωργίου, πάντως, δε χάθηκε. Το αντίθετο! Απ’ τον Φεβρουάριο είναι γενικός διευθυντής στο «Ριάλτο» της Λεμεσού, ένα θέατρο πολλών χρήσεων -κάτι σα μικρό «Μέγαρο Μουσικής»-, που φιλοξενεί θεατρικές παραστάσεις, παραστάσεις χορού, συναυλίες, κινηματογράφο, αναμεταδόσεις Met Live και National Live, διάφορα φεστιβάλ…

 

Πολλά, βρε παιδί μου, μα πολλά παντελόνια κατεβαίνουν φέτος στην ελληνική σκηνή -μόδα έγινε! Σε κάθε δεύτερη μεταμοντέρνα παράσταση που βλέπω -«μεταδραματικές» τις λένε πια, με διόρθωσε φίλη- κάποιος απ’ τους επί σκηνής, φρουστ και τ’ αμολάει το παντελόνι κάτω. Και μετά, να τα μικρά, επώδυνα βηματάκια για να περπατήσει με τα σώβρακα. Από «Βυσσινόκηπο» Νίκου Καραθάνου μέχρι «Βερενίκη» Θέμελη Γλυνάτση δε νοείται μεταμοντ..., sorry, μεταδραματική παράσταση που σέβεται τον εαυτό της χωρίς αμολημένο παντελόνι. Δε λέω, αερίζονται οι ηθοποιοί αλλά πολύ προφανής και μπανάλ δεν κατάντησε ο συμβολισμός αυτός;

Αφού κι εγώ κλονίστηκα στην αρχή, όταν μου το ’στειλε μια φίλη… Νόμιζα ότι παίζω στις 13 Σεπτεμβρίου στην Παλλήνη. Ηρεμήστε, το διαψεύδω κατηγορηματικά. Πρόκειται για τη συνώνυμη ερασιτεχνική θεατρική ομάδα των Σπάτων.